Hộ kinh doanh có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc hay không?

Trong bối cảnh Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có nhiều thay đổi quan trọng, hộ kinh doanh cá thể cần đặc biệt lưu ý đến nghĩa vụ tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc từ ngày 1/7/2025. Đây là quy định mới nhằm bảo đảm quyền lợi lâu dài cho chủ hộ và người lao động. Bài viết được Viện Kế Toán chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ quy định, mức đóng và những quyền lợi liên quan.

Hộ kinh doanh là gì? Phân biệt với doanh nghiệp tư nhân và nghĩa vụ BHXH

Theo quy định tại Nghị định 01/2021/NĐ-CP, hộ kinh doanh cá thể là mô hình do một cá nhân hoặc một nhóm người (là công dân Việt Nam) đứng tên đăng ký, chịu trách nhiệm toàn bộ bằng tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh. Đây là loại hình kinh doanh phổ biến ở Việt Nam, thường hoạt động trong các lĩnh vực nhỏ lẻ như quán ăn, tiệm tạp hóa, hộ sản xuất thủ công, dịch vụ cá nhân...

Điểm đặc biệt của hộ kinh doanh là không có tư cách pháp nhân, không có con dấu riêng như doanh nghiệp, và quy mô nhân sự thường hạn chế (dưới 10 lao động). Chính vì sự đơn giản trong tổ chức và vận hành, nhiều hộ kinh doanh chưa thực sự phân biệt rõ ràng giữa mình và một doanh nghiệp tư nhân.

Các trường hợp hộ kinh doanh phải đóng BHXH bắt buộc: Chủ hộ và người lao động

Theo quy định mới tại Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi năm 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, hộ kinh doanh đóng BHXH bắt buộc là nghĩa vụ pháp lý đối với một số đối tượng cụ thể. Đây là bước thay đổi đáng chú ý trong chính sách bảo hiểm xã hội, nhằm mở rộng độ bao phủ của hệ thống an sinh xã hội đến khu vực kinh tế phi chính thức.

Chủ hộ có phải đóng BHXH bắt buộc không?

Câu trả lời là có, nhưng không phải tất cả các chủ hộ kinh doanh đều phải tham gia. Theo quy định mới, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, trực tiếp điều hành hoạt động sản xuất – kinh doanh, và có thu nhập từ hoạt động này thì phải tham gia BHXH bắt buộc. Đây là nội dung được nêu rõ tại Điều 8 Luật BHXH 2024, bổ sung chủ thể “chủ hộ kinh doanh” vào nhóm người lao động phải tham gia BHXH.

Do đó, từ 1/7/2025, nếu bạn là chủ hộ kinh doanh và thỏa mãn điều kiện nêu trên, thì bạn bắt buộc phải tham gia bảo hiểm xã hội, tương tự như các cá nhân làm việc trong doanh nghiệp.

>> Xem thêm: Thành lập công ty TNHH một thành viên 2025

Hồ sơ & Thủ tục Thành Lập Công Ty TNHH Hai Thành Viên 2025

Nhân viên, người lao động làm việc tại hộ kinh doanh có phải tham gia bảo hiểm xã hội ?

Ngoài chủ hộ, nếu hộ kinh doanh có thuê mướn lao động theo hợp đồng lao động từ 1 tháng trở lên, thì người lao động này cũng phải tham gia BHXH bắt buộc theo quy định hiện hành tại Luật Bảo hiểm xã hội 2014 (được giữ nguyên trong luật sửa đổi). Điều này áp dụng không phân biệt mô hình là doanh nghiệp hay hộ kinh doanh.

Tuy nhiên, nếu hộ kinh doanh thuê lao động thời vụ dưới 1 tháng hoặc hợp tác không theo hợp đồng, thì nghĩa vụ đóng BHXH có thể không áp dụng. Việc xác định rõ loại hình lao động và hình thức hợp đồng là yếu tố then chốt để xác định trách nhiệm đóng BHXH.

Như vậy, tùy từng đối tượng, hình thức tham gia có thể là BHXH bắt buộc hoặc BHXH tự nguyện. Chủ hộ kinh doanh cần nắm rõ để thực hiện nghĩa vụ, đồng thời bảo đảm quyền lợi an sinh xã hội cho bản thân và nhân viên.

Chế tài xử phạt nếu hộ kinh doanh không đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc

Từ ngày 1/7/2025, khi chủ hộ kinh doanh đóng bảo hiểm xã hội trở thành nghĩa vụ bắt buộc, việc không thực hiện đúng quy định sẽ dẫn đến các chế tài xử phạt nghiêm khắc theo pháp luật. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động mà còn tạo ra rủi ro pháp lý nghiêm trọng cho chính chủ hộ.

Các mức phạt cụ thể theo quy định

Theo dự thảo sửa đổi Luật BHXH và các quy định hiện hành tại Nghị định 12/2022/NĐ-CP, hành vi trốn đóng, chậm đóng hoặc không tham gia BHXH bắt buộc có thể bị xử phạt hành chính với các mức sau:

Phạt tiền từ 50 triệu đến 75 triệu đồng đối với cá nhân là chủ hộ kinh doanh, nếu không đăng ký tham gia BHXH bắt buộc khi đủ điều kiện.
Phạt từ 12% đến 20% tổng số tiền phải đóng vào quỹ BHXH nếu cố tình trốn đóng trong thời gian dài.
Ngoài ra, nếu vi phạm có dấu hiệu gian lận, chiếm đoạt tiền BHXH, thì có thể bị xử lý hình sự theo quy định tại Điều 216 – Bộ luật Hình sự 2015.

Các Loại Bảo Hiểm Xã Hội Mà Hộ Kinh Doanh Phải Đóng

Kể từ thời điểm luật có hiệu lực, các hộ kinh doanh bắt buộc phải tham gia và đóng đầy đủ các khoản BHXH sau:

a. Quỹ hưu trí và tử tuất

b. Quỹ ốm đau và thai sản

c. Quỹ tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp

Tỷ lệ đóng được tính dựa trên mức lương cơ sở hoặc mức thu nhập kê khai (đối với chủ hộ). Trong đó, chủ hộ và người lao động sẽ cùng chịu trách nhiệm đóng BHXH theo tỷ lệ quy định.

Hộ Kinh Doanh Phải Làm Gì Để Tuân Thủ Quy Định BHXH Bắt Buộc?

a. Chuẩn bị hồ sơ đăng ký BHXH cho người lao động

Các hộ kinh doanh cần xác định rõ ai là người lao động thuộc diện bắt buộc tham gia, tiến hành ký hợp đồng lao động và thực hiện đăng ký với cơ quan BHXH.

b. Đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho chủ hộ

Nếu chủ hộ trực tiếp lao động và điều hành, cũng bắt buộc phải tham gia BHXH theo diện “người làm việc không có quan hệ lao động”.

c. Thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH đúng thời hạn

Hộ kinh doanh cần đóng BHXH hàng tháng thông qua tài khoản doanh nghiệp/hộ kinh doanh mở tại ngân hàng hoặc tại cơ quan BHXH quận/huyện.

Bạn còn băn khoăn về nghĩa vụ đóng BHXH bắt buộc của hộ kinh doanh? Hãy để Viện Kế Toán đồng hành, tư vấn chi tiết và hỗ trợ bạn chuẩn bị hồ sơ, thủ tục đầy đủ, đúng quy định. Liên hệ ngay hôm nay để được giải đáp miễn phí!

>> Dịch vụ kê khai thuế ban đầu;
>> Dịch vụ gỡ rối sổ sách kế toán;
>> Dịch vụ quyết toán thuế TNDN
>> Dịch vụ báo cáo thuế, BCTC cuối năm
>> Dịch vụ kế toán trọn gói