Từ 1/7/2025, chủ hộ kinh doanh không đóng BHXH bắt buộc có thể bị phạt đến 75 triệu đồng

Từ ngày 01/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2024 chính thức có hiệu lực. Một trong những nội dung quan trọng được quy định trong luật này là chủ hộ kinh doanh sẽ thuộc diện phải tham gia BHXH bắt buộc. Nếu không chấp hành, họ có thể bị xử phạt vi phạm hành chính lên đến 75 triệu đồng, ngoài việc bị truy thu số tiền chậm đóng, trốn đóng cùng lãi phát sinh.

1. Chủ hộ kinh doanh không đóng BHXH bắt buộc sẽ bị xử phạt lên đến 75 triệu đồng từ 01/7/2025

Cơ sở pháp lý

Theo Điểm m Khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024, từ ngày 01/7/2025, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh thuộc nhóm người lao động bắt buộc phải tham gia BHXH. Đây là lần đầu tiên nhóm đối tượng này được đưa vào diện bắt buộc, đánh dấu một thay đổi lớn về chính sách an sinh xã hội tại Việt Nam.

Hành vi vi phạm sẽ bị xử lý theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP của Chính phủ, cụ thể:

Khoản 5 Điều 39: Phạt từ 12% – 15% tổng số tiền BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp phải đóng, nếu chậm đóng.
Khoản 6 Điều 39: Phạt từ 18% – 20% tổng số tiền phải đóng, nếu không đóng BHXH bắt buộc cho toàn bộ người lao động thuộc diện.
Khoản 7 Điều 39: Phạt từ 50 triệu – 75 triệu đồng, nếu có hành vi trốn đóng BHXH, nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
Khoản 10 Điều 39: Ngoài việc bị phạt, người sử dụng lao động (trong đó có chủ hộ kinh doanh) phải nộp đủ tiền BHXH còn thiếu và lãi suất do chậm đóng, trốn đóng. Trường hợp không tự nguyện thực hiện, ngân hàng có quyền trích tiền từ tài khoản để nộp vào quỹ BHXH theo đề nghị của cơ quan bảo hiểm xã hội.

Ví dụ minh họa:

Giả sử một chủ hộ kinh doanh cá thể hoạt động trong lĩnh vực ăn uống, có đăng ký hộ kinh doanh và có 2 nhân viên làm việc thường xuyên, lương 6 triệu đồng/tháng/người. Tổng số tiền phải đóng BHXH hàng tháng cho bản thân và 2 nhân viên là khoảng 5 triệu đồng.

Nếu người này cố tình không đóng BHXH trong vòng 1 năm (60 triệu đồng), mức phạt có thể lên tới:

Từ 18% – 20% số tiền phải đóng: tương đương 10,8 – 12 triệu đồng (không vượt quá 75 triệu đồng);
Nếu bị xác định là trốn đóng, có thể bị phạt từ 50 – 75 triệu đồng và truy thu toàn bộ số tiền BHXH cùng lãi suất phát sinh.

2. Những đối tượng mới phải tham gia BHXH từ ngày 1/7/2025

Theo Luật BHXH 2024, phạm vi đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc được mở rộng. Ngoài người lao động theo hợp đồng lao động như quy định hiện hành, các đối tượng sau sẽ phải tham gia BHXH bắt buộc:

(i) Người làm việc không trọn thời gian (part-time)

Những người làm việc bán thời gian, thời vụ nhưng có thu nhập từ mức lương tối thiểu trở lên vẫn thuộc diện đóng BHXH.

(ii) Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh

Là người trực tiếp quản lý, điều hành hoạt động hộ kinh doanh.
Phải tham gia BHXH bắt buộc theo quy định mới.

(iii) Người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương

Dù không nhận lương nhưng vì đảm nhận vai trò điều hành doanh nghiệp, họ vẫn thuộc nhóm người lao động trong phạm vi áp dụng của BHXH.

Ngoài ra, Luật BHXH 2024 cũng quy định rõ: hợp đồng lao động có nội dung về việc làm có trả lương – dù được gọi bằng tên khác như hợp đồng hợp tác, hợp đồng giao khoán, v.v. – thì vẫn phải tham gia BHXH bắt buộc nếu đáp ứng điều kiện.

3. Mức đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh từ 01/7/2025

Theo Điểm d Khoản 1 Điều 31 Luật BHXH 2024, chủ hộ kinh doanh có quyền lựa chọn mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, nhưng phải tuân theo giới hạn như sau:

Mức tối thiểu: Bằng mức lương tham chiếu (được Nhà nước công bố, tương đương hoặc gần bằng mức lương cơ sở).
Mức tối đa: Không vượt quá 20 lần mức lương tham chiếu tại thời điểm đóng.

Sau ít nhất 12 tháng đóng BHXH theo mức đã lựa chọn, chủ hộ kinh doanh có thể đăng ký điều chỉnh lại mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.

Ví dụ:

Giả sử mức lương tham chiếu năm 2025 là 1.800.000 đồng/tháng, thì:

Mức đóng tối thiểu: 1.800.000 x 22% = 396.000 đồng/tháng
Mức đóng tối đa: 1.800.000 x 20 x 22% = 7.920.000 đồng/tháng

Tỷ lệ 22% nêu trên là tổng mức đóng BHXH bắt buộc (bao gồm cả các khoản BHXH, BHTN, BHYT) của người sử dụng lao động nếu chỉ có 1 người là chủ hộ tự đóng.

4. Các nghĩa vụ đi kèm khi tham gia BHXH đối với chủ hộ kinh doanh

Chủ hộ kinh doanh sau khi tham gia BHXH bắt buộc sẽ có các nghĩa vụ sau:

Đăng ký tham gia BHXH với cơ quan BHXH quản lý địa bàn;
Nộp hồ sơ, khai báo mức lương và đối tượng tham gia;
Đóng đúng, đủ và đúng hạn số tiền BHXH theo mức đã lựa chọn;
Thực hiện báo cáo định kỳ theo yêu cầu;
Chịu trách nhiệm pháp lý nếu vi phạm (chậm đóng, trốn đóng, kê khai sai, không trung thực...).

5. Lợi ích của việc tham gia BHXH bắt buộc

Mặc dù việc phải tham gia BHXH bắt buộc có thể khiến một số chủ hộ kinh doanh cảm thấy là gánh nặng tài chính, nhưng đây là một chính sách mang lại lợi ích dài hạn, bao gồm:

Hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu, thay vì không có gì nếu không tham gia BHXH.
Hưởng chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp nếu có đóng đủ thời gian quy định.
Hưởng chế độ tử tuất khi không may qua đời.
Tăng an sinh xã hội và ổn định cuộc sống về lâu dài.

6. Kết luận

Với quy định mới có hiệu lực từ 01/7/2025, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh chính thức trở thành đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc. Nếu không thực hiện, họ sẽ đối mặt với mức phạt lên đến 75 triệu đồng, cùng với nghĩa vụ phải nộp lại toàn bộ số tiền BHXH còn thiếu và lãi suất phát sinh. Việc chủ động tuân thủ quy định không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là cách bảo vệ quyền lợi cho chính bản thân chủ hộ trong tương lai.

Nếu bạn cần hỗ trợ tra cứu mức đóng cụ thể hoặc cách đăng ký tham gia BHXH cho hộ kinh doanh, hãy liên hệ với đội ngũ pháp lý chuyên nghiệp của Viện Kế Toán qua HOTLINE: 0916.636.419 để được tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng, tận tâm.

Xem thêm các dịch vụ của Viện Kế Toán tại:
>> Dịch vụ kê khai thuế ban đầu;
>> Dịch vụ gỡ rối sổ sách kế toán;
>> Dịch vụ quyết toán thuế TNDN
>> Dịch vụ báo cáo thuế, BCTC cuối năm
>> Dịch vụ kế toán trọn gói